Stimulerend beleid helpt Groningers uit de bijstand

Wat was historisch gezien de aanleiding tot jullie aanpak?

“Mede door een kwetsbare regionale economie telde onze gemeente in de jaren ‘90 zo’n 18.000 bijstandsgerechtigden, onder wie veel mensen die langdurig moeilijk werk vonden. Inmiddels is dit aantal steeds verder gedaald, de afgelopen vier jaar van 10.500 naar 8.900. Natuurlijk helpt de krappe arbeidsmarkt nu ook mee, maar er is meer gebeurd. De economie van de stad is versterkt en er kwamen zo’n 7.000 banen bij. Daardoor kregen we tijdens de coronacrisis ook minder werkzoekenden dan andere grote steden. Ook is ons beleid flink veranderd met een werk- en ontwikkelprogramma dat mensen in de bijstand stimuleert en helpt door verschillende instrumenten te bieden voor hun behoeften.”

Hoe hebben jullie het programma aangevlogen?

“Het begon met experimenten en pilots die inmiddels structureel worden ingezet. Vooral vanuit een positieve grondhouding. De arbeidsmarkt is zo krap dat veel mensen zelf werk vinden. Voor wie dat nu niet lukt, is iets extra nodig. De wil en talenten zijn er, maar er is vooral aandacht, vertrouwen en geduld nodig. Een belangrijke concrete stap was de wijkbenadering waarbij we bij mensen aanbellen en vragen hoe het met ze gaat en wat ze willen. Zo ontstaan de eerste contacten en kan vertrouwen groeien of herwonnen worden.

We kijken waar mensen staan en heen willen, uitgaande van een ladder met zeven treden waarop mensen stapje voor stapje verder kunnen. Voor de een begint dat met vrijwilligerswerk. Een ander is verder en heeft misschien een taalcursus of begeleiding nodig om werk te vinden. Het eerste stapje leidt vaak tot het volgende. Daar nemen we ook de tijd voor als dat nodig is. Zo groeit het zelfvertrouwen. Vaak begint het met het oplossen van problemen die veel stress geven. Eerst rust en ruimte creëren en dan verder kijken. Dit is een andere benadering dan het denken vanuit ‘straffen en maatregelen’ zoals bij de Participatiewet gebeurt. Dat werkt in veel gevallen averechts.”

Wat maakt jullie concept en programma uniek?

“Voor wie betaald werk niet haalbaar is, experimenteren we nu met de Basisbaan. Die bestaat uit taken in wijken of dorpen die door bewoners, bedrijven en organisaties zijn aangedragen en die anders niet worden uitgevoerd. Ook dit experiment kan op termijn een vast vervolg krijgen. De wijkbenadering met buddy’s begon in 2018 als pilot (Kansrijk Oost) om armoede aan te pakken in twee wijken. De gemeente won een Innovatie Award en de aanpak is inmiddels uitgebreid naar andere wijken.” Om buddy’s op te leiden, is een eigen Buddy Academie opgericht.

Hoe geven jullie mensen inzicht in hun perspectief en de mogelijkheden op werk?

“Dat doen we onder meer met het initiatief Talentperron, waar alle inwoners – ook scholieren – heen kunnen om hun talenten beter te leren kennen. Bezoekers komen binnen en lopen over de kaart van de arbeidsmarktregio. Ze zien waar ze staan en ontdekken waar ze heen kunnen. Werkzoekenden uit de wijken komen hier ook met hun buddy of coach naartoe. Dan heb je meteen een ander gesprek, omdat het concreet wordt en omdat werkenden, werkgevers en het onderwijs elkaar hier vinden.”

Jullie ontwikkelen veel vernieuwende programma’s. Hoe ontstaan deze?

“Kenmerkend voor onze aanpak is het positieve startpunt. We kijken naar het ‘totale mens-principe’, waarvoor ons brede pallet aan instrumenten kan worden ingezet. Hoe zou je zelf behandeld willen worden? Die opstelling streven we na.”

De aanpak lijkt ook op die van Scandinavische landen als Denemarken en Zweden die ook succesvol zijn met hun arbeidsmarktbeleid. “Daar vinden we ook zeker inspiratie. Ze noemen ons soms ook wel het zuiden van Scandinavië. Ook baanbehoud is een aandachtspunt. Hiervoor wordt bijvoorbeeld coaching ingezet. Het hele plaatje moet kloppen. Mensen moeten er ook echt op vooruitgaan. Daarvoor kunnen soms ook premies worden ingezet. Het mag zeker niet zo zijn dat mensen er op achteruitgaan.”

Welke uitdagingen zijn er nu nog om de mensen zo goed mogelijk te ondersteunen?

“Nieuwe uitdagingen zijn er ook zeker nog. Bijvoorbeeld werkgevers uitdagen en stimuleren om banen passend te maken voor werkzoekenden die er nu nog wel zijn. We faciliteren werkgevers ook met informatie, gesprekken en we denken over voorzieningen. We zien hiervoor ook steeds meer initiatieven ontstaan, zoals ‘open hiring’, banenborrels en speeddates.”

Welke oproep zou u willen doen aan collega-overheden om echt van betekenis te zijn voor de mens?

“Bij alle activiteiten is samenwerking een onmisbare factor. Al onze maatregelen zijn ontstaan vanuit samenwerking: met bedrijven, het onderwijs en fondsen. Dit kan niemand alleen. De publiek-private samenwerking is ook belangrijk om praktijkleren mogelijk te maken. Ook een belangrijke ontwikkeling!”